طرحواره یا تله های اسرار آمیز زندگی

طرحواره یا تله های اسرار آمیز زندگی

طرحواره‌ها یا تله‌های زندگی در واقع الگوهای نادرستی هستند که از کودکی در وجود اشخاص شکل گرفته‌اند . روانشناس کمک می‌کند بتوانیم طرحواره‌ها را شناسایی کرده و آنها را در ذهن خود مدیریت و برطرف کنیم .

تله‌های زندگی چگونه  روی زندگی ما تاثیر می‌گذارند ؟ آیا تا به حال چیزی درمورد تله‌های زندگی شنیده‌اید ؟ به مثال‌های زیر توجه کنید !

- معمولا در رابطه جذب آدم‌هایی می‌شوم که من را نادیده می‌گیرند . انگار اصلا روش محبت کردن به من را بلد نیستند با این حال نمی‌توانم از رابطه‌ام با فردی بی‌محبت دست بکشم .

- همیشه در زندگی‌ام خواسته‌ی دیگران را به خواسته‌ی خودم ترجیح دادم . طوری که انگار آنها به من اولویت دارن و این همیشه باعث دیده نشدنم میشود .

- همیشه منتظر یک اتفاق بد هستم . حتی یک سرماخوردگی ساده باعث ترس من می‌شود جوری که انگار یک بیماری لاعلاج گرفتم .

- همیشه حس بی ارزشی و ناکافی بودن دارم . حتی در بهترین حالت هم که مورد تمجید و تحسین دیگران هستم صدایی درونم هست که می‌گوید دروغ می‌گویند !

- همیشه درگیر یک الگوی تکراری در روابطه‌ام هستم . جوری که اول که می‌آیند ادعا می‌کنند دوستم دارند اما در آخر تنهایم می‌گذارند .

- هر چقد در زندگی‌ام موفق باشم باز هم احساس شکست و سرخوردگی رهایم نمی‌کند گویی صدایی دائم در سرم می‌گوید تو کافی نیستی !

این‌ها الگوهایی هستند که به صورت مداوم در زندگی برخی افراد تکرار می‌شوند و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند . به این الگوهای مداوم تکرار شونده طرحواره می‌گویند .

تله‌های زندگی معادل عامیانه‌ی طرحواره‌هایی هستند که از کودکی و نوجوانی در ذهن ما شکل می‌گیرند و تبدیل به عینکی می‌شوند تا با آنها به جهان بنگریم !

آیا انسان توانایی این را دارد که با این صداها بجنگد و از افتادن به دام این تله‌ها فرار کند ؟

اینجاست که نقش مهم طرحواره درمانگر به میان می آید . طرحواره درمانگر با شناسایی تک تک این تله‌ها و آموزش آگاهی می‌تواند به افراد درگیر کمک کند .

نقش طرحواره درمانگر چیست ؟؟

شاید این سوال برایتان پیش بیاید که به تنهایی و فقط با آشنا شدن با طرحواره‌ها میتوان به آنها غلبه کرد ؟

متاسفانه پاسخ سوال شما منفی‌ست و تنها شناخت طرحواره‌ها برای غلبه با آنها کافی نیست .

افراد معمولا با زندگی کردن همراه این طرحواره‌ها احساس راحتی می‌کنند و بنابرابن به این نتیجه می‌رسند که طرحواره‌هایشان درست است .

چراکه ما تمایل داریم دردها و رنج‌های دوران کودکیمان را کماکان زنده نگه داریم . فروید به این پدیده، "اجبار به تکرار" می‌گوید . فردی که در کودکی از پدرش کتک می‌خورده یا تحقیر می‌شده با فردی بددهن ، گستاخ و پرخاشگر ازدواج می‌کند . فردی که از طرف خانواده طرد شده و نادیده گرفته می‌شده درگیر رابطه‌ای عاطفی با فردی می‌شود که دائما او را پس می‌زند . فردی که در کودکی تحت سلطه‌ی دیگران بوده ممکن است در بزرگسالی به شدت دیگران را کنترل کند . اینجاست که مداخله‌ی یک روانشناس برای پیدا کردن این طرحواره‌ها نقش مهمی پیدا می‌کند .

۴ ویژگی تله های زندگی :

1- الگوهای تکراری از خاطرات و احساسات و افکار و رفتارهایی را موجب می‌شوند

2-در طول سال‌های کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند

3-در سراسر زندگی فرد وجود دارند

4-به راحتی می‌توانند زندگی فرد را مختل کنند

همانطور که می‌دانید تجارب اولیه‌ی زندگی نقش بسیارمهمی در شکل گیری هویت و شخصیت انسان‌ها دارد و این نقش در شکل گیری تله‌های زندگی هم بی تاثیر نیست !

چهار دسته تجارب اولیه زندگی باعث به وجود آمدن سریع طرحواره‌ها می‌شود که عبارتند از:

1.  ناکامی ناگوار نیازها : وقتی اتفاق می‌افتد که فرد تجارب خوشایندی را تجربه نکند ( رها شدگی - محرومیت )

2.  آسیب دیدن و قربانی شدن ( بی اعتمادی – بد رفتاری )

3.  زیادی چیز های خوب را تجربه کند ( وابستگی - بی کفایتی )

4. تجارب همانند سازی با واالدین : کودک به طور انتخابی با افکار و احساسات والدین همانندسازی می‌کند و آنها را درونی سازی می‌کند

همه ی ما در دوران کودکی به شیوه‌های مختلف آسیب دیده‌ایم ( طرد شده‌ایم ، مورد انتقاد قرار گرفته‌ایم ، مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌ایم و یا حتی مورد حمایت افراطی بوده‌ایم ) و در اثر این تجارب اولیه  تله‌های زندگی بخشی از وجودمان شده‌اند .

 انسان از زمان تولد پنج نیاز هیجانی بنیادین دارد که باید برطرف شود ، برطرف نشدن این نیازها در دوران طلایی زندگی (کودکی و نوجوانی) عامل دیگری است که باعث شکل گیری این طرحواره‌ها می‌شود .

این پنج نیاز بنیادین عبارتند از :

* دلبستگی : رابطه‌ای امن و با ثبات و همراه با عشق

* خودگردانی : توانایی بیرون کشیدن گلیم خود از آب

* محدودیت‌های واقع بینانه : توانایی خویشتن داری و رعایت حقوق دیگران

* خود جهت‌مندی : آزادی در بیان نیازها و هیجان‌های سالم

* خودانگیختگی و بازی : توانایی لذت بردن از زندگی و دیدن جنبه‌های مثبت

سه سبک مقابله‌ای با تله‌های زندگی : تسلیم ، فرار ، حمله

نقش تاثیرگزار طرحواره‌ها یا تله‌های زندگی انکار ناپذیر است و همواره این عینک روی جهان بینی و رفتار های ما تاثیر می‌گذارد . شاید این سوال شما نیز باشد که اگر همه ی انسان ها درگیر تله‌های مشابه هستند چرا متفاوت رفتار می‌کنند و دلیل اینهمه تفاوت بین انسان‌ها چیست ؟؟

افراد با استفاده از شیوه‌های مختلفی با این تله‌ها مقابله می‌کنند . این مسئله تعیین کننده‌ی این پدیده است که کودکانی که در محیط یکسان رشد کرده‌اند ، تفاوت‌های زیادی دارند . برای مثال دو کودک را در نظر بگیرید که والدینشان با آنها بدرفتاری کرده‌اند . آنها ممکن است واکنش‌های متفاوتی نشان بدهند . یکی از آنها ممکن است قربانی شرایط شود و فردی منفعل و بی‌اراده بار بیاید و در روند کل زندگی‌اش با همین شیوه پیش برود . دیگری ممکن است بی پروا و سرکش بشود و حتی ممکن است خیلی زود خانه را ترک کند و به فرار از خانه روی بیاورد . برای فهم بیشتر اگر که خواهر و برادر دارید به تفاوت‌هایتان فکر کنید . اگر که در کودکی مورد انتقاد پدر یا مادرتان قرار می‌گرفتید واکنش هر کدامتان چگونه بود ؟؟ یکی ممکن است احساس سرخوردگی و ضعف بکند (تسلیم) . دیگری ممکن است خودش را مجبور به انجام کارهای سخت بکند تا تبدیل به فردی بیش از حد موفق بشود (حمله) ،  دیگری حتی ممکن است از همه چی کناره گیری کند (فرار) . به این شیوه‌ی متفاوت پاسخ دهی سبک‌های مقابله‌ای می‌گویند .